हाम्रो देशका एकजना विद्वान पूर्व प्रधानमन्त्रीले बारम्बार भन्नुहुन्छ । देशलाई क्यान्सर लागेको छ, अप्रेसन गरेरै ठीक पार्नुपर्छ । हो यस्तै बिचारहरु थुप्रै अन्य वक्ताहरुले पनि बेला बखतमा भाषण गर्दा भन्ने गर्नुहुन्छ । साच्चिकै रूपमा पनि क्यान्सर एउटा घातक दीर्घरोग हो । विश्वमा हरेक वर्ष करिब एक करोड नब्बे लाख क्यान्सरका नयाँ रोगी थपिन्छन भने करिब एक करोडको मृत्यु हुने गर्दछ ।
नेपालमा पनि हरेक वर्ष करिब तीस हजार नयाँ क्यान्सरका बिरामी थपिन्छन भने करिब बीस हजारको मृत्यु हुने गर्दछ । यस बर्षदेखि मुटुका रोगीलाई उछिनेर क्यान्सर सबैभन्दा धेरै मृत्युको कारण भईसकेको छ ।
क्यान्सरको मुख्य उपचार भनेको अप्रेसन, केमोथेरापी र रेडियोथेरापी हो । क्यान्सरको अप्रेसन गरेर उपचार गर्ने बिषयलाई सर्जिकल अंकोलोजी भनिन्छ भने अप्रेसन गर्ने चिकित्सकलाई सर्जिकल अंकोलोजीस्ट भनिन्छ । हाल विश्वमा क्यान्सरको निदान भैसकेपछि एउटा क्यान्सरको टिमले आवश्यक परामर्श गरेपछि मात्र उपचार गर्दा राम्रो हुन्छ भन्ने मान्यता स्थापित भईसकेको छ ।
यस टिममा सर्जिकल अंकोलोजीस्ट, मेडिकल अंकोलोजीस्ट र रेडियसन अंकोलोजीस्टको अनिवार्य उपस्थिति चाहिन्छ र आवश्यकता अनुसार प्याथोलोजिस्ट, रेडियोलोजिस्ट, एनेस्थेसिया, नर्सिङलाई पनि समावेस गरिन्छ । भने धेरै जसो क्यान्सरले उपचारको लागि सर्जिकल अंकोलोजीस्टले नेतृत्व गर्नु पर्दछ्र सर्जिकल अंकोलोजीस्टको उपचारको विभिन्न चरणमा योगदान गर्दछ ।
क्यान्सर सर्जनले क्यान्सर हुनबाट बचाउन क्यान्सर हुन सक्ने अवस्थाका अंगहरु काटेर क्यान्सर लाग्न नै नदिन सक्छ । जस्तै आन्द्राका पोलिपहरु शतप्रतिशत क्यान्सरमा परिणत हुन्छन, यस्तो अवस्थामा सानो उमेरमा आन्द्राको अप्रेसन गर्नाले आन्द्राको क्यान्सरबाट बच्न सकिन्छ । त्यसै गरी क्यान्सरको रोगमा निदान गर्न बायोप्सी गर्न सर्जन नभई हुँदैन, साथै इन्डोस्कोपी, ल्याप्रोस्कपी अप्रेसन आदि गरेर सर्जनले नै क्यान्सर को स्टेजिङ गर्छन तब मात्र उपचार सुरु हुन्छ ।
क्यान्सरको एकमात्र पूर्ण निको हुने विधि भनेको अप्रेसन हो । जो सर्जनले मात्र गर्न सक्छ । अप्रेसन पनि धेरै प्रकारका हुन्छन जस्तै क्युरेटिभ, प्यलिएटिभ, सर्पोटिभ, रिह्यबिलेसन तथा कस्मेटिक आदि यसको साथै बिरामीको फलोअप, क्यान्सर अनुसन्धान र ट्रेनिंग पनि सर्जिकल अंकोलोलोजिस्टले नै नेतृत्व गर्नु पर्ने हुन्छ । क्यान्सरको विभिन्न स्टेज हुन्छ, जिरो स्टेज र स्टेज एकका बिरामीहरु अप्रेसन गरेर मात्र पूर्ण निको हुन्छ । भने दोश्रो स्टेजका धेरै जसो बिरामीलाई पनि अप्रेसन मात्र चाहिन्छ । त्यसपछिको स्टेजलाई मात्र अरु उपचार चाहिन्छ । त्यसले सर्जिकल अंकोलोजी र सर्जिकल अंकोलोजीस्टको क्यान्सरको उपचारमा मुख्य भूमिका हुन्छ । त्यसैले क्यान्सर सुरुको अवस्थामा पत्ता लागेमा थोरै पैसामा सानो अप्रेसन गरेर पूर्ण निको बनाउन सकिन्छ ।
नेपालमा क्यान्सरको अप्रेसन धेरै अस्पतालहरुमा हुन्छ, जनरल अस्पताल देखि क्यान्सर अस्पतालहरुमा क्यान्सरको अप्रेसन गर्ने सर्जनहरु पनि विभिन्न प्रकारका छन । धेरैजसो अस्पतालमा जनरल सर्जनले गर्दछन् । भने केहि ठाउँमा जनरल सर्जरी गरेर क्यान्सरमा ट्रेनिंग गरेकाले अप्रेसन गर्दछन । थुप्रै अध्ययनले पृष्टी गरिसकेको छ कि क्यान्सर अप्रेसन क्यान्सर सर्जनले गर्दा बिरामीहरुको उचित र राम्रो उपचार हुन्छ । त्यसैले सम्भव भएसम्म क्यान्सर बिरामीको अप्रेसन क्यान्सर सर्जन अर्थात सर्जिकल अन्कोलोजीस्ट द्धारा नै गराउनु पर्छ त्यस्तै अस्पतालको हकमा जनरल अस्पताल वा क्यान्सर अस्पतालमा अप्रेसन गर्दा कुनै फरक पर्दैन, अझ जनरल अस्पतालमा अन्य विशेषज्ञको सेवा पनि उपलव्ध हुने हुँदा झन राम्रो हुन्छ ।
अन्त्यमा आफ्नो बारेमा पनि केही कुरा सर्वसाधारण बीच जानकारी गराउन चाहन्छु । मैले २०४३ सालमा चिकित्सक भएपछि र २०४६ साल देखि सर्जनको अनुभव छ । जनरल सर्जरी स्नाकोत्तर गरी क्यान्सर सर्जरी र सर्जिकल अंकोलोजिमा पीएचडी गर्ने नेपालको पहिलो र एक मात्र अंकोलोजीष्ट छु । साथै वीपी कोइराला मेमोरियल क्यान्सर अस्पताल र भक्तपुरको क्यान्सर अस्पतालको बाह्रौं तहको पहिलो वरिष्ठ क्यान्सर सर्जिकल अंकोलोजीष्टको रुपमा सेवा अवसर साथै प्रसासनिक रूपमा दुबै अस्प्तालको विभागीय प्रमुख र अस्पताल प्रमुखको जिम्मेवारी बहन गरिसकेको छु ।
नेपालमा क्यान्सर रजिष्ट्रीको जन्मदाताको भुमिका निर्वाह गर्ने तथा नेपालको पहिलो क्यान्सर जर्नलको प्रमुख सम्पादक को जिम्मेवारी प्राप्त गरेको छु । त्यस्तै गरी हाल बि एन्ड बि अस्पतालमा सर्जिकल अंकोलोजी बिभागको बिभागीय प्रमुख हुनुको साथै नेपाल क्यान्सर समाजको केन्द्रीय अध्यक्षको रुपमा नेतृत्व गर्ने अवसर प्राप्त गरेको छु ।
( लेखक वीपी कोइराला मेमोरियल क्यान्सर अस्पताल,भरतपुरका पूर्व अध्यक्ष तथा वरिष्ठ क्यान्सर सर्जन हुनुहुन्छ । )